BBT: Một trong những thói quen của người thành công, chính là đọc sách. Tuy nhiên, người đọc sách chưa chắc sẽ thành công, bởi vì không phải ai cũng sẽ có được nhiều lợi ích từ việc đọc. Nếu suy nghĩ sâu xa hơn, văn hóa đọc sẽ giúp chúng ta tiếp thu được những tinh hoa kiến thức nhân loại, nhưng cũng sẽ không đọng lại được gì nếu chúng ta không thực sự “đọc” chúng. Chính vì vậy, việc luyện tập văn hóa đọc, và cách thực sự đọc hiệu quả, sẽ là một bài toán nan giải cho tất cả các giáo viên.

Bài viết sau không chỉ đưa ra các mẹo về cách giáo viên có thể cho học sinh tiếp cận và luyện tập kỹ năng đọc hiệu quả, mà còn là những phương pháp dùng để nâng cao khả năng viết và tư duy phản biện. Cùng FLC tìm hiểu những mẹo này nhé! 

———–

Câu hỏi của tôi dành cho bạn là: lúc nào là lần cuối cùng học sinh của bạn tích cực học một kỹ năng mới thông qua đọc, thay vì chỉ trả lời các câu hỏi hiểu? Có rất nhiều điều mà học sinh tiếng Anh có thể học qua một văn bản và chúng tôi có rất nhiều ý tưởng để bạn sử dụng trong lớp học tiếp theo của mình. Thông qua các phương pháp này, bạn sẽ học cách tận dụng một văn bản cho tất cả giá trị của nó. Như bạn sẽ thấy, những mẹo này không chỉ giúp học sinh trở thành người đọc tốt hơn. Chúng cũng sẽ giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy phản biện tốt hơn, kỹ năng từ vựng tốt hơn và kỹ năng viết tốt hơn.

1. Đưa ra dự đoán.

Đây là một kỹ năng tuyệt vời để người học sử dụng. Siêu đơn giản – cung cấp cho học sinh tiêu đề của một văn bản và xem liệu họ có thể đoán được nội dung của văn bản đó hay không. Bạn cũng có thể tiếp tục điều này xuyên suốt bài học. Nếu bạn đang đọc một câu chuyện, hãy đưa ra nhiều dự đoán hơn sau khi đọc từng đoạn hoặc chương. Họ nghĩ câu chuyện sẽ kết thúc như thế nào? Học sinh sẽ học cách khai thác trước thông tin và điều chỉnh các dự đoán của mình trong quá trình thực hiện phương pháp này.

2. Nhận biết kiểu hoặc thể loại văn bản.

Một điều tôi muốn làm trước khi làm bài tập đọc là hỏi học sinh loại văn bản mà chúng ta đang đọc, và loại thông tin nào có thể được đưa vào. Ví dụ: họ có thể xác định rằng chúng tôi sẽ đọc một email cá nhân và do đó nó có thể bao gồm thông tin về những gì người này và gia đình họ đã làm gần đây, một số câu hỏi và có thể là một lời mời. Quá trình này cho phép học sinh cải thiện kỹ năng đọc nhanh và dự đoán. Thế đọc nhanh là gì?

3. Đọc nhanh.

Học sinh trưởng thành thường sẽ cảm thấy như họ phải hiểu mọi từ trong văn bản thì họ mới yên tâm. Đọc nhanh có thể giúp học sinh nắm được văn bản chỉ trong vài giây. Điều này đặc biệt hiệu quả với các bài tiểu luận và tin tức. Yêu cầu học sinh chỉ đọc câu đầu và câu cuối của mỗi đoạn. Họ sẽ thấy rằng câu đầu tiên của đoạn văn thường là “câu chủ đề” tóm tắt ý chính của đoạn văn. Điều này không chỉ giúp các em chuẩn bị cho các tình huống phải hiểu nhanh dàn ý của một bài văn khi thi mà còn giúp các em học cách lập cấu trúc cho bài viết của mình.

4. Đọc lướt / quét.

Hai mục tiêu trong một! Đọc lướt và quét đều liên quan đến việc đọc nhanh hơn là đọc toàn bộ, nhưng có những điểm khác biệt quan trọng. Với đọc lướt, học sinh đang tìm kiếm ý nghĩa tổng thể, trong khi quét tìm kiếm một phần thông tin cụ thể. Ví dụ: nếu bạn đọc nhanh phần tóm tắt ở cuối sách để tìm hiểu xem đó có phải là thể loại bạn thích hay không, hãy đọc lướt để nắm được ý chính chung. Nếu bạn đọc phần sau của cuốn sách để tìm hiểu giá cả, nghĩa là bạn đang quét – bạn đang tìm kiếm một thứ cụ thể.

5. Xác định mục đích.

Mọi người có lý do để viết. Lý do đó thường liên quan đến thể loại của văn bản. Người viết có nhằm mục đích giải trí, mời, thông báo, thuyết phục, hay điều gì khác không? Hỏi học sinh câu hỏi này sẽ giúp các em suy nghĩ một cách phản biện và đưa ra đánh giá về một văn bản. Ngoài ra, đó là điều mà họ có thể được hỏi trong kỳ thi TOEFL.

6. Tóm tắt văn bản.

Điều này nghe có vẻ đơn giản, nhưng tạo một bản tóm tắt tốt có thể là một nhiệm vụ phức tạp đối với người học. Họ có thể rút ra các ý chính từ văn bản không? Họ có biết những ý tưởng trung tâm là gì, và những ý tưởng nào chỉ đóng vai trò hỗ trợ? Họ có thể diễn giải không? Để làm cho điều này trở nên khó khăn hơn, hãy thiết lập nhiệm vụ để người học giảm phần tóm tắt của họ từ 50, xuống 25, xuống 12 và cuối cùng chỉ còn 6 từ. (Để cho vui, bạn cũng có thể thách thức học sinh của mình tóm tắt cốt truyện phim chỉ trong 6 từ.)

7. Tạo đề mục.

Đây là mặt ngược lại của ‘đưa ra dự đoán’. Nếu văn bản không có tiêu đề đoạn văn, học sinh có thể đưa chúng vào không? Điều này cũng giúp học sinh tập trung vào thông tin chính và mục đích của mỗi đoạn văn.

8. SQ3R: Khảo sát, Hỏi, Đọc, Thuật lại, Đánh giá.

Đây là một cấu trúc đọc hòan chỉnh giúp học sinh khai thác tối đa một văn bản một cách độc lập. Nó bắt đầu với việc đọc lướt qua các tiêu đề, biểu đồ, v.v. để có được ý tưởng chung về các chủ đề trong văn bản. Tiếp theo, học sinh đưa ra các câu hỏi giúp họ hiểu những thông tin nào có thể xuất hiện trong mỗi phần. Một ví dụ có thể là, “Đoạn này nói về cái gì?”. Sau đó, học sinh tích cực tham gia trả lời những câu hỏi đó thông qua việc đọc, ‘truy xuất’ hoặc ghi nhớ những gì họ đã học và xem lại thông tin mới đó bằng từ ngữ của riêng họ. Phương pháp này hơi lỗi thời nhưng hiệu quả với thanh thiếu niên và người lớn, những người sẽ cần những kỹ năng này ở cơ quan hoặc trường đại học. Ý tưởng này khá giống với PQRST: Xem trước, Hỏi, Đọc, Tóm tắt, Kiểm tra.

9. Nhận ra quan điểm chủ quan và sự thật.

Đây là một trong những mục yêu thích của tôi. Tôi thực sự nghĩ rằng chúng ta, với tư cách là các nhà giáo dục, có trách nhiệm đạo đức cung cấp cho học sinh của mình các kỹ năng tư duy phản biện mà họ cần để điều hướng vô số nội dung trực tuyến mà họ chắc chắn sẽ gặp. Những người trẻ mà chúng tôi dạy cần có thể phân biệt được sự thật và ý kiến. Tin tốt là bạn có thể sử dụng văn bản để giúp học sinh nhận ra sự thiên vị. Hãy nói về nguồn của thông tin, hướng dẫn cách kiểm tra thực tế thông qua các trang web có uy tín, xem xét ngôn ngữ được sử dụng trong lời khẳng định, ý kiến, dữ kiện, lý lẽ và bằng chứng. Những tài nguyên này sẽ giúp bạn bắt đầu quá trình với những người học nhỏ tuổi, vì không bao giờ là quá sớm:

• Hoạt động đối chiếu thông tin với ý kiến trên Twinkl
• Thẻ nhiệm vụ đọc có hướng dẫn – thông tin thực tế và ý kiến chủ quan

10. Thay đổi thể loại.

Giờ đây, học sinh đã biết những yếu tố phong cách nào là đặc trưng của các loại văn bản khác nhau, các em có thể bắt đầu thực hiện thay đổi chúng. Điều này mang lại rất nhiều kỹ năng khác nhau. Học sinh có thể học về giọng điệu, cách diễn giải, từ vựng trang trọng hoặc thường ngày. Tại sao không biến một bài luận thành một áp phích? Một câu chuyện thành một phóng sự báo chí? Một bài thơ thành một cuốn truyện tranh? Một bài đăng trên Twitter! Một lá thư cho một người dì đang đau đớn! Bản đồ! Một trò chơi cờ bàn! (Đúng vậy – bạn có thể tạo một văn bản thành một trò chơi trên bàn cờ.) Có rất nhiều lựa chọn để giúp học sinh của bạn tư duy sáng tạo. Thể loại này cũng không nhất thiết phải dựa trên văn bản – học sinh có thể tạo báo cáo tin tức bằng video hoặc một vở kịch. Bạn không biết chắc mình nên bắt đầu từ đâu? Hãy xem cách câu chuyện ít người biết này đã được dựng thành phóng sự trên báo.

11. Xây dựng văn bản.

Một bài tập đơn giản có thể giúp học sinh tìm hiểu về diễn tiến câu chuyện hoặc cấu trúc bài văn / bức thư. Cắt văn bản thành các phần (không nhất thiết phải theo chiều dọc theo các dòng của đoạn văn – bạn có thể cắt ngang giữa các đoạn văn) và xem liệu học sinh của bạn có thể ghép chúng lại với nhau hay không. Điều này cũng có tác dụng với thơ hoặc bài hát – học sinh cũng học cách nhận biết vần. Một lợi ích khác của việc này có thể là tìm hiểu về việc sử dụng các công cụ liên kết và cách chúng có thể được sử dụng để dẫn dắt một văn bản. Ví dụ, học sinh có thể thấy ‘tuy nhiên’ (However) ở đầu câu và nhớ rằng điểm này có thể mâu thuẫn với điểm trước đó.

12. Kiểm tra-gạch chân- hỏi.

Đây là một cách tuyệt vời để khai thác những dự đoán và kiến thức đã có từ trước. Yêu cầu học sinh kiểm tra những thông tin mà họ đã biết trước khi đọc, gạch chân bất kỳ thông tin mới nào và đưa ra ba câu hỏi mà họ muốn hỏi về chủ đề sau khi đọc. Điều hay ho của phương pháp này là nó hoàn toàn dẫn đến một số kỹ năng hiệu quả hơn, chẳng hạn như học tập hoặc thảo luận dựa trên dự án.

13. Nhận biết cách nói lập lờ.

Khi nói về “lập lờ,” tôi đang nói về những cụm từ như ‘có xu hướng’ (tend to be), ‘có thể’ (might), ‘có khả năng là’ (is likely to be) và ‘được cho là’ (is presumed) – loại ngôn ngữ ngăn cách người viết xa khỏi bất kỳ loại trách nhiệm pháp lý nào đối với các từ của họ. Nó đi đôi với việc công nhận quan điểm và thành kiến và có thể được học sinh sử dụng để đạt thêm điểm trong các kì thi viết quốc tế của họ. Nó có thể giúp học sinh thực sự kiểm tra được đâu là giả định, đâu là dựa trên bằng chứng và đâu là phần mở rộng của trí tưởng tượng. Tự tìm ví dụ trong văn bản và sau đó thiết lập cho học sinh một cuộc thi để tìm kiếm nhiều cách nói ngập ngừng như thế hơn theo cặp hoặc nhóm nhỏ. Tuy nhiên, đừng để một học sinh tìm thấy tất cả các ví dụ.

14. Khai thác văn bản.

Chắc chắn có một số viên kim cương trong tảng đá thô ráp của một dòng chữ. Giúp học sinh sắp xếp vốn từ vựng trong văn bản theo chủ đề hoặc loại từ. Hãy thử tạo một sơ đồ nhện gồm các từ vựng liên quan với các chủ đề ở giữa và các phần phụ của động từ, danh từ và tính từ xung quanh. Học sinh có thể sử dụng tài nguyên này để sắp xếp và lưu trữ từ vựng mới theo chủ đề và loại từ.

15. Dịch, và dịch lại.

Hoạt động này luôn rất hiệu quả đối với tôi – mặc dù tất cả những người học của tôi đều có cùng một ngôn ngữ. Lấy các cụm từ cụ thể từ văn bản (hoặc một bài thơ) Và xem liệu học sinh có thể dịch chúng sang ngôn ngữ mẹ đẻ của họ hay không. Sau đó, nhờ một nhóm khác dịch lại nó sang tiếng Anh. Hãy xem điều gì vẫn giữ nguyên và điều gì đã thay đổi – điều gì khó truyền đạt và ý nghĩa đã được thay đổi như thế nào?

16. Xác định các yếu tố văn phong.

Làm thế nào để người viết làm cho văn bản của họ trở nên thú vị, hấp dẫn hoặc thuyết phục? Có nhận thức về những yếu tố này là bước đầu tiên để có thể tự viết chúng. Hãy dành thời gian để thực sự phân tích kỹ văn bản. “Tại sao người viết lại sử dụng từ này ở đây?” “Người viết đang muốn truyền tải cảm xúc gì?” “Điều gì thường liên quan đến bộ từ vựng này?” Nếu bạn đang xem (hoặc nghe) một văn bản thuyết phục, hãy tận dụng cơ hội đó để chơi bingo. Điều này có thể được thực hiện với một văn bản từ một nguồn giáo dục, một văn bản thực hoặc một văn bản mà học sinh đã tự viết ra.

17. Tiếp tục văn bản.

Đây là một cách tuyệt vời để phát triển kỹ năng viết sáng tạo và hiểu biết về cấu trúc trong văn bản. Lấy nửa đầu của văn bản và đưa ra thử thách cho học sinh để hoàn thành phần còn lại. Đảm bảo cho học sinh nhiều thời gian để chia sẻ công việc của họ. Trưng các câu trả lời xung quanh phòng và xem học sinh nghĩ gì về bài làm của nhau. Cho các em xem đoạn kết ban đầu và xem đoạn văn nào do học sinh viết là giống hoặc khác nhất. Xem liệu học sinh có thể giữ văn phong cũng như nhân vật hoặc cốt truyện hay không.

18. Tập trung vào nghĩa bóng.

Có nhiều cách mà một nhà văn có thể xây dựng một bức tranh trong đầu chúng ta. Họ sử dụng phép ẩn dụ, ví von, thành ngữ và hơn thế nữa. Hãy dành một chút thời gian để xem người viết đã đưa vào ngôn ngữ tượng hình nào. Nó góp phần tạo nên ý nghĩa của văn bản như thế nào?

19. Suy ra nghĩa từ ngữ cảnh.

Trong thế giới thực, bạn không thể nắm tay học sinh của mình, giải thích từ vựng cho họ mỗi khi họ cần trợ giúp. Và bạn chắc chắn sẽ không ở đó để giúp họ trong các kỳ thi quốc tế. Học sinh phải học cách trở thành người đọc độc lập và học các kỹ năng suy luận cần thiết để tìm ra nghĩa của một từ từ ngữ cảnh của nó. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là bạn không thể giúp họ bằng cách hỏi họ những câu hỏi phù hợp. Khi họ đã xác định được một từ mới, hãy đặt câu hỏi để giúp họ, chẳng hạn như ‘Em nghĩ đây là danh từ, tính từ hay động từ?’ Hoặc ‘Đây là điều tích cực hay tiêu cực?’ Hoặc ‘Em nghĩ từ gì sẽ giúp giải nghĩa từ này? ‘.

20. Đọc như một nhà văn.

Ghi chú về các lựa chọn từ ngữ và tổ chức văn bản của người viết. Xác định một số ví dụ về ngôn ngữ ẩn dụ, ví von và tượng hình. Sau mỗi đoạn văn, hãy thêm nhận xét hoặc câu hỏi cho người viết để giúp bạn xử lý thông tin và tương tác với văn bản.

21. Lập bản đồ Văn bản.

Điều này thực sự có thể giúp học sinh củng cố cấu trúc bài viết của riêng mình. Nếu bạn đang xem một câu chuyện, tại sao không lập bản đồ văn bản trên một ngọn núi câu chuyện (xem ví dụ từ Twinkl tại đây). Nếu bạn đang xem một bài luận, tại sao bạn không xem liệu các điểm chính có thể được chắt lọc thành một biểu đồ hay không?

22. Tranh luận.

Tôi là một người rất thích tranh luận trong lớp. Và nếu bạn không hiểu, tôi rất vui được tranh luận với bạn về điều đó. Chúng giúp học sinh học cách suy nghĩ chín chắn, lập kế hoạch tranh luận và cũng có thể phản hồi bằng những câu trả lời không chuẩn bị trước. Một văn bản có thể là một cách tuyệt vời để khởi động một cuộc tranh luận. Có lẽ một học sinh có thể cùng quan điểm của tác giả và một học sinh khác có thể có quan điểm đối lập. Bạn thậm chí có thể chia nhỏ thành nhiều cuộc tranh luận tốc độ – từ 5 phút trở xuống. Hãy xem thử đề tài hoàn toàn miễn phí này:

Gói tranh luận – tin giả có nên được coi là một tội ác?

23. Mang phim truyền hình vào lớp.

Đây là một phần mở rộng của ý tưởng ‘thay đổi thể loại’ nhưng ở cấp độ cao hơn. Bạn hoàn toàn không cần phải bám sát vào văn bản – hãy thử tạo một nét mới cho cốt truyện hoặc đưa các nhân vật mới vào. Điều này rất tốt cho việc xây dựng sự tự tin khi nói trước lớp và để luyện tập cách phát âm. Mang theo một số đồ minh họa cũng như sử dụng mặt nạ và trang phục – giống như thế này.

• Sau đây là một số câu hỏi để bạn cân nhắc cho lớp học tiếp theo của bạn:
• Bạn nghĩ điều gì có thể xảy ra trong câu chuyện này?
• Bạn nghĩ điều gì có thể xảy ra tiếp theo?
• Bạn nghĩ các nhân vật đang cảm thấy thế nào vào thời điểm này?
• Mục đích của văn bản là gì?
• Bạn có thể tìm thấy bao nhiêu từ liên quan đến chủ đề của (…)?
• Bạn có thể tìm thấy bao nhiêu tính từ / thành ngữ / ẩn dụ?
• Bạn có thể tìm thấy bao nhiêu yếu tố của bài phát biểu thuyết phục?
• Tại sao người viết lại chọn từ (…) thay vì (…)?
• Bạn đã biết gì trước khi đọc?
• Bạn đã học được gì khi đang đọc?
• Bạn có câu hỏi gì cho người viết sau khi đọc?
• Sự lựa chọn từ ngữ này góp phần vào mục đích của văn bản như thế nào?
• Bạn có thể tìm thấy ba sự kiện và ba ý kiến ​​trong văn bản này không?
• Câu này có phải là một dữ kiện, một ý kiến, một gợi ý không?
• Làm thế nào chúng ta có thể xác minh điều này?
• Bạn nghĩ văn bản này đáng tin cậy đến mức nào?
• Bạn có thể tìm thấy từ đồng nghĩa với (…) trong đoạn văn (…) không?
• Bạn có thể tìm từ trái nghĩa với (…) trong đoạn văn (…) không?
• Bạn nghĩ từ này là danh từ, tính từ hay động từ?
• Bạn nghĩ từ này có ý nghĩa tích cực hay tiêu cực?
• Bạn có thể tóm tắt văn bản trong 25/12/6 từ?

Tác giả: Miranda Crowhurst

Nguồn: 23 WAYS TO USE A TEXT IN YOUR ESL CLASSES

Biên dịch: Đinh Trần Phương Anh.